Tot voor kort wisten we niet dat er van de Franse schrijver Jean-Louis Dubut de Laforest (1853-1902) vertalingen naar het Nederlands waren verschenen. Maar uit een recente aanwinst van de KB blijkt dat die er wel degelijk waren en dat ze zelfs al heel vroeg werden gepubliceerd. De KB kon 12 tamelijk gave deeltjes verwerven van Dubut de Laforests reeks De laatste schandalen van Parijs. Vertalingen van de reeks Les Derniers Scandales de Paris, die Dubut van 1898 tot 1900 publiceerde bij de nog steeds bestaande uitgeverij Fayard in Parijs. De vertaler of vertalers zijn onbekend. De originele reeks bevatte 37 delen, we weten niet zeker of er niet nog meer Nederlandse deeltjes op de markt werden gebracht. Opvallend is dat de vertalingen waarschijnlijk vrijwel direct na het origineel verschenen, van circa 1899 tot 1900, dus nog tijdens het leven van Dubut.
Taboedoorbrekend
De deeltjes die de KB kon verwerven hebben fascinerende
titels als De gevallen vrouw, De voorname souteneur en De schijnheilige wellusteling. Uit die titels blijkt wel op welk terrein Dubut zich begaf als schrijver: de wereld van seks, prostitutie en criminaliteit. Dubut de Laforest was dan ook een spraakmakende en controversiële schrijver in het Frankrijk van zijn tijd. Hij kwam op in de stroom van het Franse realisme en naturalisme met bekendere namen als H. de Balzac, Eugene Sue, Emile Zola en Guy de Maupassant. Hij behoorde tot de grote Franse taboe-doorbrekers, maar bereikte een groot publiek door zijn uitgaven in feuilletons en populaire, goedkope reeksen. In zijn werk schreef hij openhartig over homoseksualiteit, op een niet veroordelende manier en dat was toen nog vrij revolutionair. En hij behandelde ook heel expliciet abortus, drugsgebruik (morfine) en besprak als een van de eersten kunstmatige inseminatie. Ook benoemde hij de hypocrisie rond prostitutie, waarvan het ontstaan toen nog vaak werd geweten aan ‘slechte’ vrouwen in plaats van aan geile mannen. Maar omdat hij dus over seks schreef, werd hij voor de rechter gedaagd in Parijs en zijn boeken werden in beslag genomen.
Onder de toonbank
Het verbaast dan ook niet dat zijn Parijse schandalen in Nederland verschenen bij de uitgever A. van Klaveren: in zijn tijd ook een beruchte uitgever van ‘onzedelijke’ of ‘pornografische’ werken. Uitgeverij van Klaveren opereerde vaak op het randje van het toegelatene, want veel wat toen pornografie werd genoemd was strafbaar gesteld. Ook al bevatten de boeken meestal alleen tekst en geen plaatjes. Uitgeverij Van Klaveren had ook met enige regelmaat met justitie te maken. Van Klaveren was een typische uitgever voor ‘onder de toonbank’, gericht op seks, spanning en sensatie. Maar veel van wat in die tijd ‘pornografie’ werd genoemd, zeker de vertalingen van de grote Franse namen, hoort nu bij de canon van de letterkunde. Ook Emile Zola werd in Nederland nog tot ver in de 20e eeuw in beslag genomen. Dat wil zeggen: de Nederlandse vertalingen, met de Franse originelen kreeg je meestal minder last (Naturalisme in het Nederlands was porno, in het Frans was het artistieke kunst).
Pulp
Van Klaveren bracht de deeltjes van de Laatste schandalen van Parijs uit in een letterlijke pulp-reeks, letterlijk op slecht pulppapier gedrukt, voor de verkoop in kiosken en obscure winkeltjes. De omslagen en illustraties zijn voor zover valt na te gaan direct van de Franse reeks overgenomen. Vertalingen werden door de KB zo’n honderd jaar geleden al slecht bewaard, maar de echte pulp-uitgaven kwamen al helemaal niet in beeld. Vooral vanwege de inhoud en om de wetenschap dat deze taboedoorbrekende verhalen van Dubut de Laforest dus wél in het Nederlands verschenen en mogelijk een groot publiek bereikten, is het belangrijk dat de KB deze boekjes nu bezit.
Bronnen
Franse website over leven en werk van Dubut de Laforest.
Arno Kuipers, ‘De realistische roman en de “realistische roman”. Over de term “realistische roman” als code voor erotische werken (1880-1970)’. In: Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis 24 (2017).
Nop Maas, Seks! In de negentiende eeuw. Nijmegen, Vantilt, 2006.
Roger Musnik, Jean-Louis Dubut de Laforest (1853-1902). Blog op de website van Gallica/BNF.
Bert Sliggers en Jos van Waterschoot [red.], Onder de toonbank. Pornografie en erotica in de Nederlanden. Amsterdam, Van Oorschot, 2018.
Voor deze blogpost geldt de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationaal-licentie (CC BY 4.0). ‘© 2023 KB/Arno Kuipers, de Kopmaat. CC BY 4.0.’
de Kopmaat 